HOE HET BEGON...

Veel leuker en charmanter is het veraal van Kaldi, de geitenhoeder. Het begint als een sprookje, en dat zal het ook wel zijn:

Er was eens een herder in Ethiopië, zowat 1500 jaar geleden. Hij merkte dat zijn geiten opgewonden en actief bleven ronddartelen, na het eten van een soort wilde bessen. Kaldi bracht de bessen naar de abt van het klooster in de buurt, en vertelde hem wat met zijn geiten aan de hand was. De wijze man dacht meteen aan zijn lange bidwaken 's nachts en de grote moeite die hij en zijn monniken hadden om daarbij wakker te blijven. Misschien hielpen die bessen wel. Hij experimenteerde ermee, kookte ze en brouwde er een drankje van...

Van die tijd af konden hij en zijn medebroeders nachtenlang zonder verpinken vurig doorbidden! De koffie was geboren en ging een roemrijke tocht door de geschiedenis tegemoet. Koffie was dus blijkbaar al eeuwen vóór onze jaartelling in gebruik. Waarschijnlijk onder andere vormen dan de lekkere drank die wij nu kennen. Het waren de Arabische handelslui die de plant vanuit Ethiopië naar Yemen brachten, waar ze aan systematische koffieverbouwing begonnen. Men gist dat dit zowat nà de Kruistochten moet zijn gebeurd, want kruisvaarder maakten nog geen melding van koffie.

MIJLPALEN

Om een idee te geven van het rijke verleden van koffie, enkele mijlpalen:

• einde 15^e eeuw: koffiedrinken is al een dagelijks ritueel en een verworvenheid in het Islamitisch cultuurpatroon
• 1511: In Mekka, het middelpunt van de Islamitischewereld, ontbrandt een eerste koffiedispuut, met al hamvraag: is koffie goed of slecht voor de gelovige mens. Derglijke principiële vraagstellingen zullen zich véél later opnieuw opwerpen, rond de beschouwing of koffie niet de drank des duivels was en nog later of koffie vrouwen niet onvruchtbaar maakte (tot het tegendeel proefondervindelijk werd bewezen).
• 1554: in Constantinopel wordt een eerste koffiehuis geopend. Turken gaan voortaan ook op de koffie en zijn meteen de poort naar het Westen voor de koffiehandel.
• Midden en einde 16^e eeuw: de Renaissance is de tijd van ontdekkingsreizen en nieuwsgierige weetgrage Europeanen bezoeken het Midden-Oosten. Hun wilde verhalen over de drukbezochte koffiehuizen en die zo verkwikkende drank die men er serveert, sporen ondernemende lieden aan om een handel op te zetten.
• 1614: De Nederlandse Oost-Indische Compagnie doorbreekt het Arabische monopolie voor productie en handel in koffie.
• 1615: de eerste scheepslading koffie uit Turkije komt in Venetië aan, waar ook in 1645 het eerste Europese koffiehuis zijn deuren opent.
• Men heeft voor de eerste keer officieel koffie gedronken in België in 1675 in het kasteel van Freyr ter gelegenheid van het afsluiten van een verdrag tussen Lodewijk de XIV en Karel II van Spanje.
• Einde 17^e-begin 18^e eeuw: Amsterdam wordt een wereldcentrum van de koffiehandel. Omdat het verbruik van koffie in Europa zo'n verschrikkelijke hoge vaart loopt, leggen Hollanders in 1669 eigen plantages aan in hun Indonesische kolonie Java. Fransen doen dit in 1723 op Martinique, met een stekje van de moederplant die Lodewijk XIV uit de Amsterdamse Hortustuin cadeau kreeg.
• In 1740 is Frankrijk de grootste koffieproducent ter wereld én de grootste verbruiker, met meer dan 380 koffiehuizen in Parijs alleen.
• In de 19^e eeuw heeft de koffieproductie zich al ruimschoots uitgebreid over Zuid- en Midden-Amerika en de Indonesische archipel.
• 1880: op Ceylon wordt de totale koffiecultuur uitgeroeid door een meedogenloze koffiebladziekte. Men schakelt daar over op thee.
• Begin 20^e eeuw: Brazilië is uitgegroeid tot de grootste koffieproducent en is dat nu nog steeds. Pas in het begin van deze eeuw wordt ook in Afrika koffieteelt niet meer aan wildgroei en het toeval overgelaten en begint men er systematisch te verbouwen in plantages. Landen als Kenya, Congo, Oeganda, Angola en de Ivoorkust worden niet onbelangrijk.

Koffie is vandaag na petroleum het tweede handelproduct ter wereld en heeft dus een niet te onderschatten waarde in de wereldhandel.

ZEG ME JE NAAM ...

Waar "koffie" als naam vandaan komt is helemaal niet zeker. Wel lijkt het in vele talen erg op elkaar: koffie, Kaffee, coffee, café... Het heeft dus blijkbaar dezelfde oorsprong en taalkundige stam. De legende van Kaldi maakt ons ook niet veel wijzer. Het enige dat we er uit kunnen onthouden is dat koffie inderdaad een opwekkend effect. Vast staat wel dat de Arabieren de koffieplant leerden kennen in Kaffa, een provincie in Ethiopië. Na hun import in eigen streken, noemden ze de drank "qahwa' -als "Kawé" uitgesproken- wat "opwindend" betekent.

De Turken leerden het koffiedrinken van de Arabieren en spraken over "kahweh", wat zoveel wil zeggen als "kracht, sterkte".

Ach, je merkt het. Waar koffie zijn naam ook vandaan haalde, de juiste spirit zat er van meetaf aan wel degelijk in!