Waarom koffie altijd kringen maakt

NIEUWSBLAD
14 november 2014 - Auteur: kvd 

SHUTTERSTOCK

‘Waarom laten koffiedruppels altijd afgelijnde donkere kringen achter?’ De Nederlandse onderzoekster Hanneke Gelderblom onderzocht de kwestie in haar doctoraatsstudie en wordt daarvoor beloond met de ‘FOM Natuurkunde Proefschrift Prijs 2014’. Dat meldt de VRT.

Gelderblom bouwde voort op wat de Amerikaanse wetenschapper Sidney Nagel vijftien jaar geleden al onderzocht, maar breidde zijn studie uit. In het specifieke geval van koffie wilde ze weten waarom de opgedroogde druppels altijd een mooi omlijnde donkere kring achterlaten, terwijl de binnenkant er wanordelijk en heel wat lichter uitziet. 

Ze ontdekte dat tijdens het verdampingsproces de stroming binnenin een druppel geen constante snelheid heeft. Wanneer de vloeistof pas valt, is de stroming zwak. Daardoor hebben de deeltjes de tijd om een duidelijk afgelijnde kring te maken aan de rand van de druppel. Geleidelijk versnelt de stroming, waardoor de deeltjes zich vlugger verspreiden en ze zich niet meer kunnen ordenen. Ze komen dan zowat overal binnen het afgebakende vlak terecht, totdat de druppel is verdwenen. 

Gelderblom liet weten aan de redactie van de VRT dat haar onderzoek niet alleen het verschijnsel van koffievlekken uitlegt, maar dat het ook nuttig is om te weten hoe het verdampingsproces van inkt werkt, zodat drukkerijen kunnen zorgen voor egaler gedrukte teksten. Het zou verder ook nuttig zijn bij het ontwikkelen van optische chips. De prijs die ze krijgt voor haar doctoraatwerk wordt uitgereikt door de ‘Stichtig voor Fundamenteel Onderzoek der Materie’ en is een beloning voor de beste thesis in de natuurkunde.